De IJssel anders

Een proces en project

 

Stand van zaken januari 2024

 

Introductie 

 

De IJssel anders is een proces en project. Dat wil zeggen dat we ruimte willen hebben en creëren om te reageren op ontwikkelingen en nieuwe zienswijzen. Voorbeeld is de IJzer anders. Het idee voor de wandeling ontstond doordat in november en december 2023 de uitwaarden, de broeken geheel volgelopen waren en Carlo Jengember en Gerard Hendrix – die elkaar al langer kenden en informatie uitwisselden – deze keer hoogwaterfoto’s van de IJzer, resp de IJssel naar elkaar stuurden. Ze schreven daarna samen een verhaal voor deijsselanders.nl en daaruit ontstond het idee om bij elkaar te gaan kijken, dat wil zeggen, van Nederland uit in Vlaanderen. Van de IJssel anders naar de IJzer anders 

 

Concrete onderdelen worden waar mogelijk en nodig projectmatig georganiseerd.

 

Wat is ‘anders’?

 

De IJssel anders is in veel opzichten anders

•               Het verhaal van het landschap wordt verteld door mensen die er wonen en werken. Niet zozeer door de landschapsarchitect, de bodemkundige maar door iedereen die zorg heeft over de omgeving. Iedereen dus.

•               Er is geen direct belang, er is geen directe opgave anders dan dat er al veel opgaven (transities) zijn. Allemaal losse stukjes, het geheel is uit zicht.

•               Het gaat niet om de IJssel maar om het gebied dat door de IJssel is gevormd.

•               Landschap is fysiek en niet fysiek, van vroeger, van nu en voor de toekomst. Landschap is dus de natuur, dieren & planten, mensen, wonen en werken, recreëren. Landschap is de omgeving met alles erop en eraan.

 

Dus, hoe moet de IJsselvallei straks worden, eruit zien? We vertellen het alsof we het landschap zijn. 

We werken aan de IJsselvallei van straks door te denken, te praten & te schrijven, door te wandelen, door er theater van te maken.

 

De onderdelen

 

A.        Een website (deijsselanders.nl) met 4 tabbladen (stand jan 2024)

 

1.     Het landschap spreekt

Doel: uiteindelijk 100 bijdragen van zoveel mogelijk mensen die vanuit het landschap van de IJsselvallei het woord voeren en iets laten zien van de meerstemmigheid van dat landschap

2.     Gevonden Voorwerpen: 

Doel: uiteindelijk 40 bijdragen die een hier gevonden voorwerp beschrijven dat echt, minder echt of zelfs verzonnen is maar dat samen het landschap op een andere manier beschrijft.

3.     Achtergrond;

Artikelen en bijdragen die samenvattingen en verslagen zijn van de kennis en inzichten die in het kader van het project worden opgedaan

4.     Nieuws

 

B.        Publicaties

 

Met behulp van alle bijdragen op deijsselanders.nl en de opbrengsten van de andere activiteiten willen we een paar thema’s die relevant zijn voor de toekomst van de IJsselvallei bespreken en daarover een publicatie doen verschijnen. 

 

Voorlopig gaat het om de volgende thema’s 

 

1. Een essay over “het landschap spreekt”. Wat betekent dat? Kan een landschap spreken? Hoe dan wel? Wat zou het landschap zeggen? Maw. de rationale voor de IJssel anders

 

2. Water: Beschrijven hoe water met het landschap verweven is en hoe het daarvoor bepalend kan zijn (rivier als maker, boer als maker, bewoners en bezoekers als belevers). Heeft het beperkingen of juist uitdagingen voor gebruikers en wat merk je daarvan van ? Bewonen en water, hoe bedreigend of uitnodigend juist.

 

3. Natuur: Natuur als drager van eigen waarde (rivieren, bossen) of zoals die gedragen wordt (landschap)

 

4. Bodem en bodemgebruik, landbouw

Op de bodem vindt productie van voedsel en voer plaats en de bodem dient daartoe met respect, duurzaam behouden te blijven. Wat zijn methode nu en hun gevolgen. Kan dat anders, hoe dan en is dat economisch verantwoord.

 

5. Wonen en werken en recreëren

·       De IJsselvallei in delen: de IJssel als grens tussen bewoners, bestuurlijke indeling, appreciatie, taal, godsdienst, de onderdelen, van noord naar zuid en oost-west, etc

·       De IJsselvallei als een geheel: grondgebruik? 

·       Recreatie: Veluwe op 1 en 3e waterverhaal

·       Mensen:  migratie, rijk-arm, stad-platteland, inclusiviteit 

 

6. Het nieuwe landschap; als het ware de samenvatting van het voorafgaande. 

Een ander landschap, te verwachten migratie, natte landbouw, waterveiligheid (dijken, scheepvaart), waterwinning, energielandschappen, de steden, natuurontwikkeling, bestuurlijke aanpak.

 

C.        Wandelingen

 

We organiseren 

•               Tenminste 5 wandelingen (7-8 km lang) verspreid door de IJsselvallei waarbij we het bijzondere van het deelgebied aan de orde stellen door lokale deskundigheid te betrekken.

Wandelingen: Koppenwaard/Liemers, Bronkhorst/Steenderen, Twello, Hattem eo, Zalk/’s-Heerenbroek.

•               Een 5 daagse wandeling langs de IJzer in Vlaanderen. De IJzer anders  

Doel van de wandeling is allereerst om met vakgenoten, met rivierliefhebbers informatie te delen over al die aspecten die bij de IJssel anders langskomen, dus informatie over water, rivierveiligheid, ecologie, geschiedenis en toekomst. Over de landbouw en natuur, bewoning, flora en fauna, recreatie, inrichting. Kortom, al die zaken die er toe doen als je het hebt over een riviergebied. Maar het tweede doel is ongetwijfeld ook: in contact komen met elkaar op een andere manier; verkeren in een aangenaam gezelschap met een gezamenlijk, ook sportief doel. 

D.        Theater

 

We produceren een theatervoorstelling die ‘Het landschap spreekt’ als onderwerp en titel heeft. 

'Het Landschap Spreekt' is meer dan een voorstelling; het is een meeslepende immersieve theaterbeleving die niet alleen de menselijke relatie met het landschap verkent, maar ook de connecties tussen alle elementen in deze bijzondere vallei. Een uitnodiging om dieper te luisteren, te begrijpen en samen keuzes te maken voor een positieve verandering in het unieke weefsel van de IJsselvallei.

Het publiek neemt actief deel. Het maakt keuzes die de richting van de voorstelling beïnvloeden. Zo ontstaat een uniek landschapsexperiment. Hierin spreken niet alleen de dieren, bomen en rivieren, maar ook de zachte bries en de stille getuigen van lang vervlogen tijden. Het is een samenkomst waar het verleden, het heden en de toekomst samensmelten in een betoverende symfonie van stemmen.

In aanvulling op de locatievoorstelling 'Het Landschap Spreekt' bieden we een filosofisch gesprek en een interactieve kunstinstallatie ter verdieping. Inspirerende activiteiten om de ervaring te verrijken en de dialoog over menselijke verbondenheid met het landschap te ontdekken.

 

Regie & tekst:             Nikki Terberg 

Dramaturgie:              Iris van Lieshout 

Filosofie:                      Janet Terberg 

Vormgeving:                Elke ten Have 

Decorontwerp:           Leonard Versteeg 

Productie:                    Gerard Hendrix 

Organisatie 

 

Het project is nu gepland voor een periode van 2,5 jaar, van januari 2023 tot juli 2025

 

Financiering 

 

Voor de website en de wandelingen (incl de IJzer anders) en voor de voorbereidingen van de publicaties en de theatervoorstelling hebben we geld. Dus voor de uitvoering van het theater en de publicaties hebben we straks extra budget nodig. 

 

We beschikken nu (jan 2024) over een budget van ongeveer € 15.000

 

Het project is tot nu toe (januari 2024) mogelijk gemaakt met financiële steun van crowdfunders via Voordekunst (€ 8.000) en bijdragen van Stichting IJsselhoeven, Stichting Dr. Hoefnagels, Waterschap Vallei en Veluwe, Waterschap Drents Overijsselse Delta en twee particuliere donoren. Maar alles is vooral haalbaar door vrijwillige, onbetaalde inzet.

 

Het project is ondergebracht bij Stichting Zwolle, stad aan het water.

 

Verantwoordelijkheid

 

Projectverantwoordelijk zijn: Gerard Hendrix (eindverantwoordelijkheid) en Albert Corporaal. Zij ontvangen daarvoor beide geen vergoeding.

 

Gerard Hendrix

 

Sociaal geograaf en erfgoeddeskundige. Na jaren ontwikkelingssamenwerking en hoger onderwijs, HX gevestigd:  ruim 20 jaar zzp-er in gebiedsontwikkeling en gebiedsprocessen. In Noord-Brabant, Overijssel en met name de IJsselvallei. HX houdt zich bezig met leefbaarheid, erfgoed, cultuur en ruimte. HX studeert, schrijft, adviseert, begeleidt en voert uit….. (zie hx.nl). Hendrix stond aan de wieg van IJsselhoeven, een stichting die zich inzet voor behoud van beeldbepalende boerderijen langs de rivier. Ook speelde hij een belangrijke rol in het versterken van de aandacht voor historische boerderijen in Nederland, via Agrarisch Erfgoed Nederland. Ruimtelijke kwaliteit kwam eerder aan de orde in het project IJsselID (ijsselid.nl); daarbij speelt kunst en creativiteit een steeds belangrijkere rol. Hij was/is als organisator, schrijver betrokken bij zo’n 10 theaterproducties, op locatie. 

 

Albert Corporaal

 

Landschapsecoloog en kenner van biodiversiteit. Na beheer en beleid alweer 20 jaar onderzoek aan 2 universiteiten (KUN en WUR). Leidde in binnen- en buitenland veel gebiedsprocessen, in oostelijk -, noordelijk – en zuidelijk Europa, maar ook regelmatig in de Benelux en ons eigen land. Vooral betrokken bij hoe om te gaan met duurzaamheid en natuurlijke hulpbronnen. Hij hielp in gebiedsprocessen agrariërs om hun bedrijf meer natuur-inclusief op te gaan zetten. Veel belangstelling voor aardrijkskundige geschiedenis, maar ook voor filosofie. Schreef en schrijft geregeld.