Het landschap aan het woord 

Uitvoering 

Als landschap zie ik het allemaal gebeuren. Nu weer de roep om een stevige overheid die keuzes maakt en de regie neemt. Ik ben de laatste dertig jaar steeds meer het slachtoffer geworden van: Nederland is af en wat er nog moet gebeuren dan kan het bedrijfsleven ook wel. Nog erger, we laten het aan mensen over. De mènse zoals Marten Fortuyn dat toen zei. Participatie werd dat later genoemd. Ik zie jullie nog gebogen over kaarten en geeltjes plakken met wat we-er-van-vinden. 

Die stevige overheid die we nodig hebben wordt nu afgemaakt voor de manier waarop ze de  boel op meerdere vlakken in het honderd laat lopen: stikstof, toeslagen, gas en nog wat van die weerbarstige zaken. En bij participatie ontslaat ook al zoiets als: “ik doe daar niet aan mee want uiteindelijk gebeurt er toch niets mee”, of het is voorbehouden aan een klein clubje dat al dat jargon en die procedures wel kan volgen. Het bedrijfsleven dat tekent voor de uitvoering lijkt ook vast te zitten. Ik hoorde laatst van iemand die participeert in het Hoogwaterbeschermingsprogramma - die term alleen al schrikt iedereen zo wie zo af - zo'n verhaal. Hij kreeg de x-te omgevingsmanager – nog zo’n term – op bezoek en ter controle vroeg hij waar die voor werkte. Hij was x-onderaannemers, uitzendbureaus en detacheringsclubs verder voor hij bij diegene uitkwam die hem daadwerkelijk betaalde. Personeel krijgen en houden is tegenwoordig een dagelijkse zorg, overal. Voor de overheid zelf geldt het nog meer. Teveel van de berichten op Linkedin gaan deze tijd over vacatures en werving. 

Ik benijd jullie niet. Mensen en organisaties die in de weer zijn om de boel overeind te houden en dat in een tijd waarin er zoveel te doen is. Zoals dat trouwens altijd het geval is. 

Misschien is het goed even uit te zoomen. 

Ik zie een organisatie in de IJsselvallei waar ik wel schik in heb. Stichting IJsselhoeven. Die is nu ’n jaar of 20 actief. Zoals alle vrijwilligersorganisaties zit die tegenwoordig ietsje in een dip. Post corona. Maar voor corona draaide die volop. Heeft grote projecten met aandacht voor het landschap uitgevoerd. Echt miljoenen aan euro’s omgezet, een breed pakket aan activiteiten uitgevoerd en een netwerk aan mensen en organisaties bereikt.

Haar succes heeft zeker te maken met de club zelf, die goed was georganiseerd: een energiek bestuur en deskundige uitvoerders/projectleiders. En met een overheid, met name op provinciaal niveau, die vertrouwen gaf en geld beschikbaar had. Ook was het belangrijk dat de oude Belvedère-gedachte gold: bij erfgoed gaat het niet alleen om het ding zelf, in dit geval de grote rivierboerderijen maar meer nog, en misschien vooral, om de ‘omgeving’: wat speelt er nog meer in een gebied, waar kun je het mee verbinden. Het hielp ook altijd dat de IJssel door twee provincies loopt. Vaak kun je ze tegen elkaar uitspelen. Prima, zolang ik er baat bij heb. 

Als je het dus van enige afstand bekijkt, zoals ik als Landschap kan doen, dan vallen me een paar zaken op. 

Het beleid werd bepaald door de overheden: ik noemde al Belvedère maar er was ook Waardevol Cultuurlandschap, later Nationaal Landschap en bijvoorbeeld culturele planologie. In die tijd werd - meer dan nu; in ieder geval anders -  gebruik gemaakt van organisaties die meehielpen in de uitvoering: de agrarische natuurverenigingen kwamen op, de stichtingen landschapsbeheer bloeiden en andere vrijwilligersclubs. Bij dat alles was er minder angst voor missers en minder controle. Het hart en de intentie daar ging het om. Achterdocht en afrekenen waren minder aan de orde. Zo lijkt het als je de mensen van toen spreekt. 

Kijk daar nog eens naar. Ik raad jullie aan om, als je als overheid het heft weer in eigen handen neemt, dat toe doen vanuit vertrouwen en door mensen echt te betrekken. Niet ‘Samen voor ons eige’ om met wijlen Bie te spreken. Laat het zeker niet alleen over aan het kapitaal en de groot-ondernemingen waarvan niemand – zijzelf incluis – meer weet wie wat waarvoor doen, anders dan voor het geld. 

Neem een voorbeeld aan zo’n club als IJsselhoeven en haar manier van opereren. Blijf dichtbij.


Willemien Hartmans en Gerard Hendrix
vanaf het begin betrokken bij Stichting IJsselhoeven