Het Landschap aan het woord

de Rivier

Ik ben het Landschap en mag meepraten in het Parlement maar we zouden de rivier zelf, de IJssel, ook moeten  uitnodigen. Want zonder de IJssel was ik er niet geweest. Ik ben ontstaan door de IJssel die in haar stroom sediment meeneemt, afzet, uitschuurt en vervoert.  En zo zorgt voor de uiterwaarden, de oeverwallen, de komgronden en al die andere effen- en oneffenheden van mijn Landschap.  

Dat wil niet zeggen dat alle Landschappen door rivieren zijn ontstaan. Maar de werking van water is een van de belangrijke landschapsvormende krachten. Daarnaast zijn er natuurlijk al die andere krachten: de vorming van gesteente, de wind, temperatuur, neerslag, noem maar op, tot en met het gekrab, het ‘tuinieren’ van mensen. Want bij al die natuurlijke processen is wat de mens doet en met name wat hij of zij corrigerend kan doen, natuurlijk maar peanuts. Mensen zijn stofjes op de schaal van de aarde en in de spanne der tijd. 

Mijn landschap dus, de IJsselvallei, is door de rivier gemaakt. Wat is een rivier?  

Een eindeloze stroom water, ononderbroken, een stroom die verder gaat met water van eerder. Het houdt soms op. Het water is op. Er komt nergens nog een druppel bij. De grond houdt alles vast, als een wolk waar geen water uitkomt, als de wind die niet meer waait. Als een lichaam dat rust. De rivier rust, het water staat stil. Kan het teruglopen? Terugstromen? Terug naar de bron? 

Ik stroom niet meer, heb er genoeg van. 

Een rivier is water. Maar het is ook de bedding, waarin ze loopt. Een rivier is vruchtbaarheid. Het is een weg om goederen te vervoeren. Het is een barrière. 

Het is ook een beleving. Ze draagt bij aan de identiteit van het landschap, van mijn Landschap.  

Krijgen mensen er ook een tik van mee? Is de beweging van de Broeders van het Gemene Leven hier in de IJsselvallei niet voor niets ontstaan? Doe maar gewoon, hard werken, handeldrijven maar je niet te veel inbeelden.  

De rivier is een landschap. De IJssel is zo’n rivier die dat allemaal in zich heeft. En blijkbaar op een manier en op een schaal die past 

De IJssel is zichtbaar, overal zichtbaar. Ze gaat niet ondergronds, ze stroomt voortdurend in het open zicht. De ondergrond is zand en leem, voor een groot deel zelf aangevoerd. Geen rotsbodems, geen kalklagen waar het water maar zo in kan verdwijnen. De IJssel is heel Nederlands, het is wat het is. 

De IJssel heeft zelf geen eigen bron, het is een zijrivier van de Rijn. Er is een vaste waterverdeling tussen de Nederlandse rivieren die onderdeel van het Rijnsysteem. 1/7 van het Rijnwater stroomt via de IJssel en het IJsselmeer naar zee. In normale omstandigheden. 

Haar debiet is afhankelijk de water dat vanuit het stroomgebied van de Rijn en haar zijtakken in de rivier terecht komt. Het is een regenrivier: regen- en smeltwater vanuit het hele stroomgebied. Een deel wordt aangevoerd door de zijrivieren die rechtstreeks op de IJssel uitromen. Dat zijn de beken en de rivieren vanuit de Liemers en Salland aan de ene kant en vanuit de Veluwe aan de andere kant 

Had de IJssel ook anders kunnen heten. Met een andere waterverdeling. De IJssel had dan de Rijn kunnen heten en de Rijn de IJssel. Het IJsselmeer had  misschien wel het Rijnmeer geheten.

En ik de Rijnvallei. Nee, laten we het maar houden op de IJsselvallei. Veel mooier.

Gerard Hendrix