Het Landschap aan het woord
Beschermheren
Ik vraag u: doe ik er als landschap van de IJsselvallei nog toe?
Lange tijd werden ik en andere landschappen gekoesterd door ambtenaren van de Rijksoverheid. In het Structuurschema Natuur- en Landschapsbehoud (1986, ministers LenV en VROM) werd voor mij en andere rivierlandschappen als beleid genoemd: “Het behoud van ecologische, cultuurhistorische en landschappelijke samenhangen en het karakteristieke landschapsbeeld, dit mede uit overwegingen van recreatieve belevingswaarde. Dit beleid wordt mede ondersteund door bescherming en beheer van natuurwetenschappelijk, landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle onderdelen van het rivierenlandschap.” Maar dan wel met in achtneming van de primair waterstaatkundige functies. Die waren net iets belangrijker dan mij.
Ik kreeg geen titel ‘grote landschapseenheid’ of ‘nationaal landschap’ maar voelde me toch gewaardeerd en beschermd.
Het natuur- en landschapsbeleid ging naar het ministerie van LNV. Ik kreeg te maken met directies Bos- en Landschapsbouw, Openlucht Recreatie en Natuur, Milieu en Faunabeheer. Met deskundige en bevlogen landschapsarchitecten, landschapsvoorlichters, ecologen en bosbouwers die vaak en graag in mijn landschap kwamen en al mijn eigenschappen en waarden kenden.
In 2005 bracht LNV de Nota Ruimte uit en kreeg mijn buurman (of inwoner?) de IJsseldelta de titel Nationaal Landschap. Voor hem pakte dat goed uit. Provincie Overijssel ging voortvarend aan het werk om zijn kernwaarden te behouden en te versterken.
En Rijk en regio startten in 2006 het Programma Ruimte voor de Rivier; in nauw overleg met mijn bewoners werden voor mijn IJssel maatregelen ontwikkeld en uitgevoerd. Dat leidde tot verbetering van de waterveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid.
Binnen LNV gingen medewerkers mij bevragen: wie of wat ben je eigenlijk? Ben je het resultaat van klimatologische -, geo-morfologische- , hydrologische – en bodemvormende processen die de IJsselvallei hebben gevormd? Of vooral het resultaat van hoe planten, dieren en vooral de mens de IJsselvallei inrichten en gebruiken? Ben je als landschap van de IJsselvallei een afspiegeling van de maatschappij? Moeten we je vooral conserveren of juist ontwikkelen?
En de politiek dwong de Rijksoverheid te krimpen en te decentraliseren. Ik moest voortaan voor mijn behoud en ontwikkeling steun zoeken bij de regionale overheden.
Zo raakte ik buiten beeld bij de Rijksoverheid. En voor regionale en lokale overheden was ik een onbekende. Men had wel oog voor mijn onderdelen maar niet voor mij als geheel. Gevolg was veel sectoraal beleid voor mijn wateren, landbouwgronden, natuurgebieden, cultuurhistorie en recreatieve belevingswaarde. De sociaal-economische waarde van mij als geheel landschap van de IJsselvallei raakte zo uit beeld. En zo kon het gebeuren dat ik stukje bij beetje werd aangetast.
Gelukkig zijn er altijd gedreven burgers en ondernemers geweest die zich willen inzetten voor het behoud en ontwikkeling van mijn potentiële sociaal-economische waarden. Met initiatieven als Drinkbare IJssel, Natuurderij Keizersrande, Buurtschap IJsselzone in Zwolle en Vrijwillig Landschaps Onderhoud van de Stichting Milieuraad Zwolle.
Inmiddels voert de Rijksoverheid al weer enkele jaren actief beleid om de inrichting en beheer van de gronden in mijn landschap in harmonie te brengen met duurzame water- en bodemsystemen. Het Rijk vraagt provincies om in samenspraak met andere overheden en maatschappelijke organisaties Provinciale Plannen Landelijk Gebied te ontwikkelen en uit te voeren. Het Rijk ontwikkelt een Transitiefonds met vele miljarden euro’s om deze uitvoering te faciliteren. Zo moet onder meer een heuse landbouwtransitie bijdragen aan de realisatie van internationale opgaven voor mijn natuur en mijn wateren en ook nog zo dat ik klimaatrobuust word. En ook andere sectoren moeten hieraan bijdragen. Dat biedt mij hoop! Ik vertrouw erop dat men in Gelderland en Overijssel mij als één samenhangend landschap van de IJsselvallei ziet.
En het Rijk werkt met gebiedspartners via de Programmatische Aanpak Grote Wateren en het programma Integraal Riviermanagement voor mijn IJssel aan ruimte geven aan natuurlijke processen, ontbrekende leefgebieden aanleggen en betere verbindingen met de omgeving. Grote systeemingrepen waarmee mijn IJssel in 2050 toekomstbestendig is, hoogwaardige natuur bevat en ruimte biedt voor economische dynamiek.
Ik voel dat ik er weer toe doe!
Siep Groen
Ik heet, denk en doe groen.
Opgegroeid in veenweidegebied Noord-Holland, woon 35 jaar in Zwolle-Zuid, werkend voor ministerie LNV (1986-heden).